Cukrzyca to bardzo popularna choroba, która występuje w dwóch postaciach. Jedna z nich jest wrodzona i zaburza zdolność organizmu do produkcji insuliny. Fachowo nazywa się cukrzycą typu 1. Druga z kolei jest nabyta i zaczyna się od obniżonej wrażliwości na insulinę – insulinooporności. Tę nazywamy cukrzycą typu 2. Dzisiaj skupimy się właśnie na tym wariancie choroby, ponieważ jej rozwojowi można zapobiegać poprzez odpowiednią dietę i zmianę codziennych nawyków.

Cukrzyca i insulinooporność. Objawy, leczenie i dieta

Różnica pomiędzy cukrzycą typu 1 i 2

Na początek krótkie wyjaśnienie terminów. Żeby wszystko było dla Ciebie jasne, musisz znać różnice między typami cukrzycy. Cukrzyca typu 1 jest chorobą wrodzoną. Powstaje w wyniku nieprawidłowości genetycznych związanych z produkcją insuliny przez trzustkę. Osoby chorujące na ten rodzaj cukrzycy trudniej ją przechodzą, ponieważ organizm nie potrafi reagować na podwyższony poziom glukozy we krwi. Tymczasem cukrzyca typu 2 rozwija się w ciągu życia i mogą temu sprzyjać różne czynniki. Ten wariant stanowi ok. 90% wszystkich zachorowań na cukrzycę. Na szczęście mamy na nie wpływ, ale problemem wciąż jest świadomość. Dlatego to właśnie na cukrzycy typu 2 się dzisiaj skupimy. Tutaj dowiesz się wszystkiego, czego Ci trzeba.

Jak powstaje cukrzyca typu 2

Najpierw zróbmy mały krok do tyłu. Aby zrozumieć, na czym polega cukrzyca, musisz się dowiedzieć co nieco o insulinie. Przedtem jednak muszę wspomnieć o glukozie.

Glukoza jest najbardziej podstawową formą cukru, który pod taką postacią trafia do komórek w Twoim organizmie. Część jest wchłaniana przez wątrobę, a reszta zostaje rozprowadzana po całym organizmie wraz z krwią. Znaczna część zostaje wykorzystana do odżywienia komórek mięśniowych. Stężenie glukozy we krwi rośnie po posiłku. W zależności od tego, co zjesz, jej poziom może wzrastać mniej lub bardziej gwałtownie. Potocznie mówi się, że skacze Ci wtedy cukier. Fachowo nazywa się to skokami glukozy. Podwyższony poziomu glukozy we krwi (hiperglikemia) może wywoływać uczucie ospałości, ale u osób zdrowych nie wiąże się z tym nic poważniejszego.

W odpowiedzi na podwyższony poziom glukozy we krwi, organizm wydziela insulinę z trzustki. Ta również zostaje rozprowadzona po całym organizmie wraz z krwią i sygnalizuje komórkom, żeby zaczęły wchłaniać (metabolizować) glukozę. W ten sposób organizm zostaje odżywiony, a poziom glukozy we krwi wraca do normy. Problem pojawia się, jeśli organizm nie reaguje prawidłowo na insulinę. Takie zjawisko nazywamy insulinoopornością lub obniżoną wrażliwością na insulinę.

Czym jest insulinooporność i jak powstaje

Insulinooporność to inaczej zaburzona/osłabiona reakcja na insulinę. Co to właściwie oznacza? W warunkach hiperglikemii insulina ma za zadanie dać sygnał np. komórkom mięśniowym, żeby ją wchłaniały. W przypadku insulinooporności te komórki po prostu nie odczytują tego sygnału prawidłowo. Sprawia to, że podwyższony poziom glukozy we krwi utrzymuje się dłużej.

Niestety dokładny mechanizm powstawania insulinooporności nie jest poznany. Wiadomo jednak, że jej rozwojowi sprzyja duża zawartość kwasów tłuszczowych w organizmie. Właśnie dlatego nadwaga i otyłość są czynnikami ryzyka. Dlaczego tak się dzieje? Nie bez powodu otyłość jest uznawana za chorobę. Nadmiar tkanki tłuszczowej wywołuje stres oksydacyjny oraz stan zapalny w organizmie. Są to warunki patologiczne, sprzyjające rozwojowi innych zaburzeń. Oprócz tego rozwojowi insulinooporności i cukrzycy mogą sprzyjać inne zaburzenia związane z metabolizmem. Będzie to na przykład zespół policystycznych jajników (PCOS) lub choroby tarczycy.

Na rozwój insulinooporności ma także wpływ dieta. Jadłospis ma kluczowe znaczenie w momencie, gdy takie zaburzenia już się rozwiną – ale o tym za chwilę.

Objawy insulinooporności

Kiedy zacząć się martwić? Objawy insulinooporności nie są zbyt dokuczliwe, dlatego łatwo je lekceważyć przez długi czas. Najbardziej charakterystyczne jest silne uczucie zmęczenia po posiłku. Jeśli hiperglikemia utrzymuje się przez dłuższy czas, będzie się ono przeciągać. O podwyższonym poziomie glukozy świadczy też obniżona odporność oraz nasilone pragnienie. Poza tym dłużej goją się wszelkiego rodzaju rany i skaleczenia. Warto też zwrócić uwagę na metabolizm alkoholu. U osób z insulinoopornością lub cukrzycą będzie się on dłużej utrzymywał w organizmie. Jeśli zatem powyższe objawy wydają Ci się znajome, warto udać się do lekarza na podstawowe badania.

Diagnostyka insulinooporności i cukrzycy

Diagnostyka tego rodzaju dolegliwości to naprawdę nic strasznego. Do podstawowego badania jest potrzebna próbka krwi, pobranej na czczo. Przebadanie jej pod kątem stężenia glukozy wystarczy do postawienia wstępnej diagnozy. Jeśli stężenie glukozy we krwi na czczo przekracza 100 mg/dl, czas zacząć działać.

Bardziej precyzyjny pomiar gwarantuje metoda oznaczania hemoglobiny glikowanej (HbA1C). To również przeprowadza się na podstawie badania krwi i pozwala określić średni poziom cukru we krwi przez ostatnie 3 miesiące. Jeśli Twoje wyniki okażą się nie do końca optymistyczne, to nie powód do paniki. Przyda Ci się jednak kilka wskazówek z dalszej części artykułu.

Czy insulinooporność to już cukrzyca?

Insulinooporność jest nieodłącznym elementem cukrzycy. Nie ma cukrzycy bez insulinooporności, ale sama insulinooporność to jeszcze nie cukrzyca. Na czym polega różnica? Cukrzyca jest wynikiem przewlekłej hiperglikemii. W takich warunkach trzustka nie jest już w stanie wyrzucać wystarczającej ilości insuliny. Sama oporność na insulinę to jeszcze nie aż tak poważny stan. Ilość wydzielanej insuliny jest wystarczająca, ale komórki nieprawidłowo na nią reagują. Po zdiagnozowaniu insulinooporności można zapobiegać dalszemu postępowi choroby. W tym celu stosuje się specjalną dietę oraz zwiększa aktywność fizyczną.

Indeks glikemiczny

Dieta odgrywa znaczącą rolę w rozwoju insulinooporności i cukrzycy. Na pewno zdarzyło Ci się spotkać z pojęciem indeksu glikemicznego (IG). Każdy produkt spożywczy powinien mieć podaną taką informację. Oznacza to, jak gwałtowny wzrost poziomu glukozy we krwi występuje po jego spożyciu.

• Niski indeks glikemiczny: < 55
• Średni indeks glikemiczny: 55-70
• Wysoki indeks glikemiczny: > 70

Po spożyciu produktu o niskim IG, glukoza jest uwalniana powoli. Dzięki temu nie dochodzi do gwałtownego skoku jej poziomu we krwi. Bardzo niski IG mają np.: surowa marchewka, pomidory i nasiona strączkowe. Z kolei gotowane warzywa, zawierające dużą ilość skrobi mają już wysoki IG. Będzie to np. gotowana marchewka lub ziemniaki. Poza tym wysokim IG charakteryzuje się białe pieczywo i niektóre owoce, jak np. ananas i brzoskwinie. Najwyższy IG ma oczywiście czysta glukoza (99). Zbyt częste spożywanie produktów o wysokim IG może sprzyjać rozwojowi insulinooporności.   

Produkty o niskim i wysokim IG

Dieta zalecana przy cukrzycy

Zasada diety cukrzycowej jest względnie prosta. Znasz już pojęcie indeksu glikemicznego. Dieta zapobiegająca dalszemu rozwojowi choroby powinna być oparta o produkty o niskim IG. W praktyce jest to oczywiście bardziej skomplikowane. Na początku trzeba się nauczyć, które produkty są dla Ciebie dobre. Nie jest to takie oczywiste, ponieważ niski lub wysoki IG wcale nie dotyczy całych grup produktów. Powszechnie wiadomo, że owoce zawierają dużą ilość cukru. Czy oznacza to jednak, że wszystkie mają wysoki IG? Otóż nie. Np. gruszki i grejpfrut mają IG ok. 25, jabłka i banany w granicach 45, z kolei brzoskwinie i ananas ok. 80.

Oprócz samych produktów istotne są nawyki żywieniowe. To nieodłączny element każdej diety, bez którego nie może być skuteczna. Aby zapobiegać gwałtownym skokom glukozy, należy zadbać o regularność posiłków. Śniadanie należy zjeść do godziny po przebudzeniu, a kolację nie później niż dwie godziny przed snem. Przez cały dzień powinno się spożywać co najmniej 4 posiłki.

Przykładowy dzień z jadłospisu cukrzyka

Śniadanie: Owsianka z jabłkiem i gruszką

• 50 g płatków owsianych,
• 150 ml napoju migdałowego,
• 1/2 gruszki,
• 1/2 jabłka,
• szczypta cynamonu,
• szczypta soli.

II Śniadanie: Kanapki z pieczywa razowego z pastą jajeczną

• 3 kawałki chleba żytniego razowego,
• 2 jajka,
• 1 garść szczypiorku,
• 1 łyżka majonezu,
• 1 ogórek.

Obiad: Placki z cukinii na mące z ciecierzycy

• 1/2 cukinii (150 g),
• 60 g mąki z ciecierzycy,
• 1 jajko
• 50 g wody,
• 20 g pora,
• 1 łyżka oliwy z oliwek,
• sól, pieprz.

Podwieczorek: Kokosowy jogurt grecki z orzechami makadamia

• 200 g jogurtu greckiego,
• 60 g orzechów makadamia,
• 1 łyżka wiórków kokosowych,
• 1 łyżeczka erytrytolu.

Kolacja: Sałatka Cezar

• 150 g filetu z piersi kurczaka,
• 1 główka sałaty rzymskiej,
• 2 łyżki oliwy z oliwek,
• 1 łyżeczka przyprawy gyros,
• 3 łyżki startego parmezanu (24 g),
• Sos: 50 g jogurtu naturalnego, 1 łyżeczka musztardy dijon, 1 ząbek czosnku, 1 łyżeczka soku z limonki, sól, pieprz.

Powikłania cukrzycy

Cukrzyca to poważna choroba, która prowadzi do wielu powikłań. Przewlekła hiperglikemia prowadzi do uszkodzenia naczyń krwionośnych oraz układu nerwowego. Najczęstsze późne powikłania cukrzycy to choroby układu sercowo-naczyniowego.

Osoby chorujące na cukrzycę są bardziej narażone na udar mózgu lub zawał serca. Z kolei uszkodzenia nerwów objawiają się mrowieniami i nadwrażliwością na temperaturę. Czasem zdarzają się też zaburzenia wzroku, które ostatecznie mogą doprowadzić do jego utraty. Cukrzyca często prowadzi też do uszkodzeń nerek, które mogą się zakończyć ich niewydolnością.

Kolejnym charakterystycznym powikłaniem tej choroby są stopy cukrzycowe. Takie schorzenie jest spowodowane zaburzeniami krążenia i trudnością w gojeniu ran. Na stopach otwierają się rany, które obejmują coraz większą przestrzeń. W połączeniu z częstymi infekcjami czasem stopy nie da się odratować i konieczna może być amputacja.

Ponadto osoby chorujące na cukrzycę są bardziej narażone na choroby zębów i dziąseł. To również jest spowodowane zaburzeniami układu krążenia. Oprócz powyższych częstymi powikłaniami są problemy seksualne i komplikacje w ciąży.

Podsumowanie

Mam nadzieję, że udało mi się przekazać Ci jak najwięcej przydatnych informacji w przystępny sposób. Teraz już wiesz, jakie są różnice pomiędzy cukrzycą typu 1, typu 2 oraz insulinoopornością. Pamiętaj, że diagnoza insulinooporności to nie żaden wyrok. Na przebieg choroby możesz wpływać swoją dietą i stylem życia. Przede wszystkim jedz regularnie, dużo się ruszaj i zwracaj uwagę na indeks glikemiczny produktów. Kiedy zauważysz u siebie jakieś niepokojące objawy, nie zwlekaj, tylko udaj się do lekarza. To naprawdę nie kosztuje wiele pieniędzy, ani wysiłku. Jeśli będziesz potrzebować odpowiedniej diety, jestem do Twojej dyspozycji! Najważniejsze jednak, żeby zwiększać świadomość na temat tego typu zaburzeń w swoim środowisku.